Poniedziałek Wielkanocy jest kolejnym dniem trwającej przez 8 dni oktawy wielkanocnej, zaczynającej się w pierwszą niedzielę wielkanocną. Okres ten traktowany jest jako jedna uroczystość Zmartwychwstania Pańskiego. Oktawa wielkanocna obchodzona była już w IV wieku.
Podczas Wigilii Paschalnej udzielano wtedy sakramentu chrztu św. i nowo ochrzczeni otrzymywali od gminy chrześcijańskiej białe szaty, w których chodzili przez okres oktawy wielkanocnej. Stąd też oktawę nazywano Białym Tygodniem, a niedzielę kończącą oktawę Białą Niedzielą. W tym dniu neofici, odziani w białe szaty szli w procesji do kościoła św. Pankracego w Rzymie, by tam uczestniczyć we mszy św., po której zdejmowali chrzcielne szaty i wracali do swoich codziennych obowiązków.
W ludowej tradycji poniedziałek Wielkanocny jest nazywany „lanym poniedziałkiem” ze względu na zwyczaj „śmigusa-dyngusa”, który jest w tym dniu praktykowany. Polegał on na symbolicznym wzajemnym okładaniu się witkami wierzby po nogach oraz wzajemnym polewaniu wodą. Od polania wodą można było wykupić się podarunkiem w postaci jaj i smakołyków.
Polewanie wodą nawiązuje do dawnych praktyk pogańskich, łączących się z symbolicznym budzeniem się przyrody do życia i co roku odnawialnej zdolności ziemi do rodzenia. Oktawa rozpoczyna się Wigilią Paschalną w Wielką Noc i trwa do Niedzieli Miłosierdzia Bożego. Jest to łącznie 8 dni. Z racji tego, że każdy dzień oktawy jest uroczystością Zmartwychwstania, w piątek wielkanocny nie obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych.
W ciągu roku liturgicznego pojawiają cztery główne okresy długiego postu:
- Post Filipowy (przed świętem Bożego Narodzenia) – trwa czterdzieści dni, od 14 listopada do 24 grudnia według kalendarza juliańskiego (27.11–06.01 według kalendarza gregoriańskiego).
- Wielki post – rozpoczyna się w poniedziałek po Niedzieli przebaczenia win (Niedziela Seropustna), siedem tygodni przed świętem Paschy.
- Post Piotrowy – rozpoczyna się w poniedziałek, osiem dni po święcie Pięćdziesiątnicy, a kończy się 28 czerwca (11.07), w wigilię święta apostołów Piotra i Pawła; w zależności od daty świętowania Paschy, czas jego trwania waha się od jednego do sześciu tygodni.
- Post Uspieński (przed świętem Zaśnięcia Bogarodzicy) – trwa dwa tygodnie, od 1 do 14 sierpnia (14.08–27.08).
Oprócz tych czterech głównych okresów dniami postnymi są wszystkie środy (na pamiątkę zdradzenia Chrystusa przez Judasza) i piątki (dzień męki i śmierci Chrystusa na Krzyżu), a w niektórych monasterach również poniedziałki, z wyjątkiem okresu pomiędzy Bożym Narodzeniem a Epifanią, tygodni: Paschalnego i po święcie Pięćdziesiątnicy.
Dniami postu są również święta Podwyższenia Krzyża Świętego – 14 września (27.09 według kalendarza gregoriańskiego), Ścięcia głowy św. Jana Chrzciciela – 29 sierpnia (11.09) oraz wigilia Epifanii – 5 stycznia (18.01.)
Red. (źródło: PAP, Wikipedia)
