Dieta wpływa na poprawę naszego zdrowia. A zatem, dlaczego jemy za mało owoców i warzyw? Zwiększenie świadomości dotyczącej prawidłowego odżywania, a także upowszechnianie wiedzy na temat prozdrowotnych właściwości warzyw i owoców jest już efektem programów i akcji informacyjno-edukacyjnych w zakresie zdrowia i żywienia.
Jednak pomimo tak licznych działań wspierających i promujących wpływ właściwe skomponowanej diety na prawidłowe funkcjonowanie organizmu, wciąż nie wszyscy Polacy spożywają zalecane minimum 400 g warzyw i owoców dziennie. Przeciętnie spożywamy ich zaledwie ok. 280 g. Skąd wynika więc rozbieżność pomiędzy teorią, a codzienną praktyką, dlaczego jemy za mało owoców i warzyw?
Badania Nutrition Reviews
W nowych badaniach opublikowanych w Nutrition Reviews wskazano na kilka czynników przyczyniających się do ogólnokrajowego niewystarczającego spożycia owoców i warzyw. Autorzy sugerują, że przyczyną tego zjawiska mogą być aspekty psychologiczne.
– Dzięki kampaniom prozdrowotnym, przekazywanie konsumentom wiedzy jest proste. Trudniejszą są zmiany zachowania. Mimo tego, że wiele osób zna „zasadę 5 porcji”, w praktyce dla wielu z nich trudnością jest przełożenie zdobytej wiedzy na realną zmianę nawyków żywieniowych, bo nie są na to mentalnie gotowi. Podstawą każdej zmiany jest wiara we własne możliwości – komentuje dr David Benton, profesor psychologii, z Uniwersytetu w Swansea, autor badań.
Dr Benton odpowiadając na pytanie, dlaczego jemy za mało owoców i warzyw, wskazuje na czynniki psychospołeczne. Wpływają one na spożycie owoców i warzyw jako efekt poczucia własnych możliwości i wiedzy, że spożywanie tych produktów pozytywnie wpływa na stan zdrowia. Wyjaśnia, że wewnętrzna motywacja (lub możliwość wyboru) częściej powoduje pozytywne zachowania zdrowotne niż motywacja zewnętrzna (lub działania w celu akceptacji społecznej). Kiedy badamy powody niewystarczającego spożycia owoców i warzyw, wiele osób wskazuje jako przyczynę liczne bariery. Są to np. czas przygotowania, dostępność czy cena warzyw i owoców. Jednak – jak sugerują badania – nasze poczucie własnych możliwości, czyli nasze przekonanie, że możemy osiągnąć cel, jest decydującym czynnikiem w zwiększeniu konsumpcji owoców i warzyw.
W opublikowanej przez Instytut Żywności i Żywienia, Piramidzie Zdrowego Żywienia i Aktywności Fizycznej, podstawę stanowią warzywa i owoce. Jedną ich porcją może być szklanka soku, a w przypadku osób starszych nawet dwie szklanki.
– Jak pokazują wyniki badań, osoby pijące sok owocowy mają o 42% większe szanse na zrealizowanie założeń i spożywanie minimum 400 g warzyw i owoców dziennie – podkreśla dr Brenton.
Potwierdzeniem są wyniki badania opublikowane w Journal of Behavioural Medicine. Oceniano w nich wpływ poczucia własnej skuteczności w utrwalaniu zachowań mających wpływ na wzrost spożycia owoców i warzyw. W przedmiotowym badaniu uczestnicy zostali podzieleni na dwie grupy. Każdej z nich przekazano podstawową wiedzę z zakresu żywienia i zdrowia, z uwzględnieniem korzyści dla prawidłowego funkcjonowania organizmu wynikających ze zwiększenia spożycia owoców i warzyw.
Dodatkowo, jedna grupa miała wziąć również udział w programie koncentrującym się na skuteczności w działaniu. Zadaniem w ramach programu było np. zaplanowanie, kiedy i gdzie badani będą spożywać warzywa i owoce. Wyniki badania pokazały, że grupa, która została zaangażowana dodatkowo w program, wykazywała większą skłonność do spożywania posiłków. Konsumowała większe ilości owoców i warzyw w porównaniu z grupą, która nie była zaangażowana w dodatkowe zadanie.
Motywacja do zmiany
Dr Benton radzi, w jaki sposób zwiększyć skuteczność w poprawie stylu życia na bardziej zdrowy:
- Wybieraj żywność, która nie sprawia ci trudności w konsumpcji. Spożywanie soku owocowego, w porównaniu do zjedzenia owocu, często wiąże się z poczuciem skuteczności w osiąganiu celu. Jest wprowadzenie większej ilości warzyw i owoców do diety. Np. ze względu na to, że otwarcie kartonu czy butelki nie stanowi bariery dla większości osób. Jest to szybki i wygodny sposób na wprowadzenie 1 z 5 zalecanych dziennych porcji warzyw i owoców. Śniadanie jest świetną okazją, by uzupełnić je o porcję zdrowia. Dodaj do niego szklankę (200 ml) 100% soku owocowego i rozpocznij dzień z uśmiechem.
- Planując codzienne menu, pamiętaj o uwzględnieniu minimum 5 porcji warzyw i owoców. Pamiętaj, aby mieć w domu odpowiednią ilość owoców, warzyw i soków.
- Szukaj posiłków, których jedzenie sprawi Ci przyjemność i próbuj nowych dań, które ładnie wyglądają. Np. wybierz mieszankę warzyw z sosem, który lubisz. Może być pikantny, na bazie imbiru, pomidora lub cytrusów, najważniejsze by danie ci smakowało.
- Licz swoje owocowo-warzywne porcje, podobnie jak liczysz kroki. Próbując wykonywać rekomendowane 10.000 kroków dziennie. Dlaczego miałbyś nie spróbować jeść 5 porcji warzyw i owoców każdego dnia?
– Szybkie tempo życia, wiele wyzwań i wciąż za krótka doba, to dla wielu osób dobra wymówka aby nie zwracać uwagi na dietę. Tymczasem, dbanie o zbilansowaną, zdrową dietę rodziny oraz spożywanie minimalnej rekomendowanej ilości warzyw i owoców dziennie wcale nie wymaga dodatkowego czasu, ani wysiłku, wystarczy dobra organizacja dnia i motywacja do zmiany – podsumowuje dr Agnieszka Kozioł-Kozakowska dietetyk, Adiunkt w Klinice Pediatrii, Gastroenterologii i Żywienia UJ Collegium Medicum.
Red.
